Allah is het Licht der hemelen en der aarde. De gelijkenis van Zijn Licht is als een nis waarin een lamp staat; de lamp zit in een glas, het glas is als het ware een stralende ster, aangestoken met olie van een gezegende olijfboom, noch oosters noch westers, waarvan de olie bijna uit zichzelf zou stralen ook al raakte geen vuur haar. Licht op licht.
— Koran, Soera An-Noer 24:35
In de langste, donkerste nacht die de wereld sinds 1945 heeft gezien, werden twee miljoen zielen in Gaza die lamp.
Exact achthonderd dagen lang stond de hemel boven Gaza in brand. Achthonderd nachten lang trilde de aarde onder tweehonderdduizend ton explosieven. Achthonderd ochtenden lang herhaalden ministers voor de camera’s, zonder schaamte, dat geen korrel tarwe, geen druppel medicijn, geen liter brandstof twee miljoen mensen zou mogen bereiken.
En toch doofde het licht niet.
In het hele tijdperk na 1945 is geen enkele burgerbevolking op aarde blootgesteld aan een vergelijkbare combinatie van duur, intensiteit en opzettelijke ontbering als de 2,3 miljoen mensen die tussen oktober 2023 en december 2025 gevangen zaten in de Gazastrook.
Volgens elke maatstaf van de Verenigde Naties, het Internationale Rode Kruis en het Internationaal Strafhof heeft Gaza niet slechts een “humanitaire crisis” doorgemaakt. Het werd blootgesteld aan omstandigheden die de uiterste grenzen van menselijk overleven opzoeken.
En toch leeft, tegen elke rationele verwachting in, het overgrote deel nog steeds. Dat feit alleen al is een van de stilste wonderen van onze eeuw.
Elke hongersnoodprognose, elke simulatie van de volksgezondheid, elk somber spreadsheet van het Wereldvoedselprogramma en het IPC zei hetzelfde: bij dit niveau van calorie-ontbering, zo lang volgehouden, bij een hele bevolking zonder medisch systeem en zonder schoon water, hadden de sterftecijfers catastrofaal en maatschappij-vernietigend moeten zijn. Dat gebeurde niet. Niet omdat het lijden overdreven was; het was erger dan de modellen konden bevatten. Maar omdat de modellen geen rekening hielden met een volk dat in stille, onbreekbare zekerheid besloot dat hun bestaan zelf het verzet zou zijn.
Dit waren geen heroïsche uitzonderingen. Dit was de regel.
Alle drie onderstaande rechtsregimes werden meer dan twee jaar lang dagelijks geschonden.
Het Internationaal Gerechtshof (januari & mei 2024, juli 2025 voorlopige maatregelen; oktober 2025 advies) stelde een “plausibel risico” en later een “ernstig risico” op genocide vast. In december 2025 verzocht de aanklager van het ICC om arrestatiebevelen tegen Netanyahu en Gallant expliciet op grond van:
Bewijs omvat verklaringen op kabinetsniveau (“menselijke dieren”, “geen korrel tarwe”, “Gaza wissen”), aanhoudende calorie-inname onder overlevingsdrempels en de vernietiging van alle voedselproductiemiddelen (vissersboten, kassen, bakkerijen, landbouwgrond).
Ze noemden het een “totale belegering”. Ze noemden het “druk”. Ze noemden de mensen “menselijke dieren” en verklaarden zonder omwegen dat geen korrel tarwe zou passeren.
De aankondiging van minister van Defensie Gallant op 9 oktober werd letterlijk uitgevoerd. Wekenlang kwam geen enkele vrachtwagen binnen. Calorie-inname daalde tot 300–600 kcal/dag. De eerste gedocumenteerde sterfgevallen door uithongering traden op in december 2023.
Na het instorten van het januari-staakt-het-vuren dwongen minister van Financiën Smotrich en minister van Nationale Veiligheid Ben-Gvir een elf weken durende sluiting van alle grensovergangen af. UNRWA raakte volledig door haar meel heen. Moeders verdunnen babyvoeding met vervuild water. Het eerste massagraf van uitgemergelde kinderen werd ontdekt in het Kamal Adwan-ziekenhuis.
IPC-fase 5 uitgeroepen in Gaza-stad (augustus 2025). Gemiddeld gewichtsverlies bereikte 22 % van het lichaamsgewicht. Kinderenribben werden op elke straat zichtbaar. Luchtdroppings – de enige “hulp” die Israël toestond – doodden meer mensen dan ze voedden.
Het akkoord van oktober 2025 beloofde 600 vrachtwagens per dag. Werkelijk gemiddelde: 120–180. De Rafah-overgang bleef de meeste dagen gesloten. Brandstofschaarste dwong ziekenhuizen te kiezen welke couveuses ze aan de gang hielden. In december bevond 100 % van de bevolking zich nog steeds in IPC-fase 3 of hoger.
De wetenschap van ondervoeding is meedogenloos: kinderen onder de vijf zijn het kwetsbaarst voor acuut verval en onomkeerbare groeistoornis. Toch weten de ouders van Gaza dat. Dus doen ze het enige wat hun nog rest. Ze stoppen met eten.
Enquête na enquête (Lancet 2025, UNICEF 2025, WHO-surveillance 2024–2025) registreert hetzelfde patroon: 70–90 % van de volwassenen slaat maaltijden volledig over zodat hun kinderen één hap rijst extra of één slok tot doorschijnend verdunde poedermelk kunnen krijgen. Moeders geven borstvoeding terwijl hun eigen ribben uitsteken, en geven ondervoeding door voordat het kind zijn eerste vaste voedsel heeft gegeten.
Het resultaat is een hartverscheurende omkering: kinderen in Gaza zijn gemiddeld minder gewicht verloren dan hun ouders, omdat die ouders ervoor kozen elke dag een beetje te sterven zodat hun kinderen een beetje langer kunnen leven.
Chirurgen in Gaza moesten duizenden amputaties uitvoeren – veelal bij kinderen – zonder verdoving, zonder pijnstillers, soms met niets meer dan een zaklamp van een telefoon en een bot mes dat in regenwater was gekookt.
Elke arts die sinds 2023 in Gaza heeft gewerkt beschrijft dezelfde terugkerende nachtmerrie: het moment waarop hij beseft dat hij in een schreeuwend kind moet snijden wetende dat er niets is om de pijn te dempen. Velen zijn gestopt met slapen; sommigen zijn helemaal gestopt met praten.
Tegen alle voorspellingen van modellen voor volksgezondheid in heeft Gaza nog geen totale demografische ineenstorting gekend. Verschillende factoren verklaren dit onwaarschijnlijke overleven:
Artsen in Gaza omschrijven de bevolking keer op keer als “de levende doden” – nog in leven, maar ternauwernood.
Dat twee miljoen mensen – leraren, dichters, peuters die leren lopen, grootmoeders die elke vorige oorlog overleefden – op 12 december 2025 nog ademen is geen bewijs dat het beleid humaan was.
Het is bewijs dat sommige vormen van menselijke volharding sterker zijn dan de machine die ontworpen was om ze te beëindigen.
Ze zijn er nog. Ze leven nog. En elke ademtocht die ze nemen is een aanklacht.